Dziedzictwo niematerialne Mali

Przestrzeń kulturowa plemion Jaaral i Degal

Obejmuje rozległe tereny pastwisk użytkowanych przez lud Fula na obszarze wewnętrznej delty Nigru. Święta plemion Jaaral i Detal mają miejsce dwa razy w roku, przy okazji spędu bydła, które w porze suchej wędruje przez pustynne tereny Sahelu aż do obszarów zalewowych wewnętrznego Nigru. Uroczystości odbywają się zawsze w sobotę, ponieważ według wierzeń ludu Fula jest to dzień szczególnie pomyślny. Dokładna data święta wyznaczana jest zależnie od poziomu wody w rzece i stanu pastwisk.

Święto tradycyjnie staje się okazją do prezentacji różnorodnych form artystycznego wyrazu. Organizowane są konkursy na najpiękniej udekorowane stada, pasterze recytują wiersze opowiadające o przygodach, które przeżyli w trakcie długiej wędrówki ze stadami bydła. Młode kobiety wkładają odświętne stroje i biżuterię, by w ten sposób uhonorować pasterzy, wychwalanych także w pieśniach.

Uroczystości, których historia sięga XIV wieku i początków osadnictwa Fulanów w tym regionie, stanowią nieodłączne elementy stylu życia tych plemion. Nowe zasady gospodarowania pastwiskami, wyznaczenie szlaków wędrówek bydła i miejsc ich spędu, znacznie usprawniły organizację tych uroczystości, nadając im większe znaczenie i bardziej masowy charakter. Przybywają na nie przedstawiciele wszystkich grup etnicznych i zawodowych z okolic delty Nigru: Fulanie hodujący bydło, rolnicy Marka lub Nono uprawiający ryż, Bambara uprawiający proso i Bozo utrzymujący się z połowu ryb. W ten sposób święta organizowane przez Jaaral i Degal przyczyniają się do odnowienia dawnych plemiennych klanów i wzmacniają w poczucie więzi społecznych ludów zamieszkujących te terytoria.

                                                             fuente: Unesco

                                                              fuente: Unesco


Ceremonia zmiany dachu na budynku Kamablonu w Kangabie

Lud Malinke i inne okoliczne plemiona z regionu Manden, w południowo-zachodnim Mali, organizują co siedem lat w wiosce Kangaba ceremonię związaną z kładzeniem nowego dachu na Domu Spotkań (House of Speech), zwanym Kamablon. Zbudowany w 1653 roku w formie rotundy, skrywa obiekty i meble o symbolicznym znaczeniu dla społeczności i służy jako wioskowy dom spotkań (village senate). Strażnikami dziedzictwa Kamablon i organizatorami ceremonii są członkowie klanu Keita, potomkowie założyciela Imperium Mali Sundiaty Keita, oraz grioci i mężczyźni z rodu Diabate. Układanie nowego dachu na Domu przywołuje do życia historię i kulturę regionu Manden poprzez ustne tradycje. Jest okazją do wzmocnienia więzi społecznych, rozwiązywania konfliktów i przewidywania, co może się wydarzyć przez kolejne 7 lat. Przez pięć kolejnych dni, młodzi mężczyźni w wieku od 20 do 21 lat zdejmują stary dach i pokrywają Dom nowym, pod nadzorem starszyzny, dla której jest to okazja do przekazania swojej wiedzy na temat Domu, jego konstrukcji, historii i symbolicznego znaczenia dla wspólnoty. W tym czasie grioci z pobliskiej wsi Kela opowiadają historie regionu Manden i wspominają chwałę króla Sundiaty.

                                                        fuente: Unesco

Karta z Kurukan Fuga

Edykt Sundiaty Keïty z 1236 roku, po założeniu imperium Mali, w którym skodyfikowano organizację władzy, ograniczenia i obowiązki, obronę praw człowieka i swobód obywatelskich, ochronę działalności zawodowej oraz ochronę osób i ich mienia. Uważany za jedną z pierwszych deklaracji praw człowieka i jedną z najstarszych konstytucji świata, przekazywaną drogą ustną.
Najważniejsze ustalenia Karty przyznawały prawo do życia i do nietykalności fizycznej, gwarantowały wolność wypowiedzi i handlu, wzywały do wzajemnego zrozumienia i pokoju społecznego pomiędzy różnymi grupami etnicznymi, gwarantowały integralność kraju, ochronę jego ludności oraz bezpieczeństwo wyżywienia, wzywały do poszanowania niewolników, wrogów i obcokrajowców^. Karta dzieliła mieszkańców imperium Mali na klany, określając ich pozycję i rolę społeczną, w tym na klany odpowiedzialne za obronę kraju, za nauczanie oraz zajmujące się handlem i rzemiosłem. Karta uznawała prawo kobiet do uczestnictwa w życiu publicznym.

                                                          fuente: Africanidad

Obrzęd mądrości tajnego stowarzyszenia Kôrêdugaw
Tajne stowarzyszenie Kôrêdugaw to rytuał mądrości, mający kluczowe znaczenie dla tożsamości kulturowej malijskich plemion Bambara, Malinké, Senufo i Samogo. Zarówno wtajemniczeni, jak i nowo przyjmowani członkowie stowarzyszenia, wkładają na siebie zużyte, potargane ubrania oraz naszyjniki z ziaren czerwonej fasoli i rozmaitych innych przedmiotów, wywołując śmiech swoim zachowaniem, znamionującym zamiłowanie do obżarstwa i złośliwych dowcipów. Jednocześnie obdarzeni są błyskotliwą inteligencją i mądrością. Stowarzyszenie uczy i wychowuje dzieci, przygotowując je do funkcjonowania w społeczeństwie i radzenia sobie z problemami. Członkowie tajnego stowarzyszenia pełnią także role społecznych mediatorów, występują także na festiwalach i przy wielu innych okazajch. Kôrêdugaw są także zielarzami i tradycyjnymi uzdrowicielami, którzy swoją wiedzę na temat roślin wykorzystują do leczenia chorób i bezpłodności, odczyniania uroków i sprowadzania błogosławienstwa. Są symbolami hojności, tolerancji, nieagresji i mistrzostwa wiedzy, ucieleśnieniem reguł postępowania, które wpajają innym. Członkiem stowarzyszenia można zostać niezależnie od płci, pochodzenia społecznego, przynależności do grupy zawodowej, etnicznej czy religijnej. Osoba staje się Kôrêduga drogą dziedziczenia, polecenia wydanego przed duchy lub szkolenia pod okiem mistrza. Wiedza ogólna i specjalistyczna przekazywane są podczas dorocznej ceremonii inicjacyjnej.

                                                            fuente: Unesco


Sanké mon, rytuał wspólnego połowu ryb

Ma miejsce w mieście San, leżącym w regionie Ségou w każdy drugi czwartek siódmego miesiąca wg księżycowego kalendarza i ma na celu uczczenie rocznicy założenia miasta. Rytuał rozpoczyna się od złożenia ofiary z kogutów, kóz i darów mieszkańców miasta duchowi stawu Sanké. Następnie rozpoczyna się właściwy połów, który trwać może nawet kilkanaście godzin i odbywa się z użyciem małych i dużych sieci. Po zakończeniu połowu odbywa się na placu taniec w maskach, w wykonaniu tancerzy z grupy Buwa z San i sąsiednich wiosek. Tancerze odziani są w tradycyjne stroje, nakrycia głowy dekorowane muszlami i piórami, tańczą w rytm muzyki wybijanej przez różne bębny. Sanké mon oznacza nadejście pory deszczowej, jest okazją do wspólnego świętowania, prezentacji sztuki i rzemiosła, a przede wszystkim dzielenia się umiejętnościami związanymi ze sztuką połowu ryb. Święto jest też wyrazem współpracy, solidarności i pokoju panującego między członkami grup biorących udział w rytuale. W ostatnich latach rytuał wyraźnie stracił na popularności, co zagraża jego dalszemu istnieniu.

fuente: La casa de Polimaimena - WordPress.com

                                                   fuente: variedades - blogger


Tańce z maskami i kukłami w Markali

Odbywają się z okazji obrzędowego święta ludów bambara, bozo, marka i somono w Markali. Śpiewającym piosenki tancerzom w maskach i tancerzom z kukłami towarzyszy muzyka tam-tamów. Poszczególne maski i kukły wyobrażające zwierzęta, którym przypisuje się określone cechy ludzkie, symbolizują świętą więź człowieka z przyrodą. W czasie pory suchej młodzi chłopcy są przygotowywani do wejścia w dorosłe życie. Inicjacja ma miejsce w świętym gaju, nad brzegiem rzeki Niger, gdzie chłopcy nabywają umiejętności przekazywanych im przez starszych. Obrzędy kończą się ucztą i składaniem ofiar duchom opiekuńczym i ciemnym mocom, w celu uzyskania ich zgody na osiągnięcie statusu mężczyzny, który ma prawo nosić maskę i wykonywać taniec. Po spełnieniu obrzędów obchodzi się święto zbiorów, w czasie którego różnorodność lokalnych kultur znajduje wyraz w modłach, muzyce, śpiewie i tańcu. Wita się wtedy rozpoczęcie pory połowu ryb, wspólnego lub indywidualnego. Święto ilustruje jedność, dialog, tolerancję i ciągłość tożsamości kulturowej, wyrażającą się w wielu kulturach Markali i sąsiednich wiosek.

                                                                fuente: Unesco

                                                                  fuente: Unesco

                                                               fuente: Unesco