Dziedzictwo niematerialne Ugandy

Ugandyjska tkanina z kory drzewa

Wytwarzanie odzieży z kory drzewa to pradawna tradycja ludów Baganda, zamieszkujących tereny królestwa Buganda na południu Ugandy. Zgodnie z tradycją, rzemieślnicy z klanu Ngonge, pracujący pod kierownictwem mistrza - kaboggoza, wytwarzają z kory drzewa materiał na stroje nie tylko dla rodziny królewskiej Baganda, ale także dla całej społeczności. Pradawna technika, o wiele wcześniejsza niż wynalazek tkactwa, oparta jest na najstarszych tajnikach wiedzy ludzkiej. Wewnętrzna warstwa kory dzikiego figowca Matuba (Ficus natalensis) pozyskiwana jest w czasie pory deszczowej, a następnie, w trakcie żmudnego procesu obróbki, wielokrotnie uderzana różnej wielkości drewnianymi młotkami w celu uzyskania należytej miękkości i gładkości faktury oraz jednolitego odcienia koloru terakoty. Obróbka odbywa się pod otwartą wiatą, by zapobiec zbyt szybkiemu wysychaniu kory. Szaty z kory noszone są jako togi zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety, które dodatkowo przepasają się szarfą. Tradycyjny materiał jest w kolorze terakoty, jednak szaty królów i wodzów są ponadto farbowane na biało albo czarno i noszone w nieco inny sposób dla podkreślenia statusu społecznego. Stroje z kory drzewa wkładane są na specjalne okazje, takie jak koronacja, obrzęd uzdrawiania, pogrzeb czy wydarzenie kulturalne, jednak sam materiał używany jest także do produkcji zasłon, moskitier, pościeli i do przechowywania zapasów. 

fuente: www.africafashionguide.com

Bigwala, muzyka i taniec Królestwa Busoga

Muzyka i taniectowarzyszyły rytuałom dworu królewskiego, zwłaszcza w czasie koronacji i pogrzebów, a w ciągu ostatnich dziesięcioleci są wykonywane z okazji różnych wydarzeń wspólnotowych. Muzyka bigwala to gra unissono na pięciu lub na większej liczbie trąbek z tykwy. Towarzyszy jej specjalny taniec. Typowe widowisko rozpoczyna się grą na jednej trąbce, po czym odzywają się następne, a w końcu rozbrzmiewa muzyka na bębnach, pojawiają się śpiewacy i tancerze, którzy poruszają się w kręgu wokół pięciu muzyków grających na bębnach, lekko kołysząc biodrami i wznosząc ramiona w takt muzyki. Kobiety będące widzami, w kulminacyjnym punkcie widowiska zaczynają zawodzić. Bigwala odgrywa ważną rolę jednoczącą społeczność Basoga. Słowa pieśni opowiadają historię tego ludu, zwłaszcza jego króla, potwierdzając w ten sposób symbolicznie tożsamość plemienną i związki z przeszłością. Bigwala porusza tematy związane z władzą, zawieraniem małżeństw, akceptowalnymi normami i praktykami społecznymi. Jednakże, już tylko czterech mistrzów zna technikę wytwarzania instrumentu bigwala, grę na trąbkach i taniec. 

                                                  fuente: www.singingwells.org

Tradycja nadawania nazwisk plemiennych zwanych Empaako w zachodniej Ugandzie

W plemionach Batooro, Banyoro, Batuku, Batagwenda i Banyabindim panuje zwyczaj nadawania dzieciom, oprócz imienia i nazwiska rodziców, jednego z dwunastu nazwisk plemiennych (Empaako), wspólnych dla danej społeczności. Używanie tego nazwiska oznacza podkreślenie więzi wspólnotowych. Można go używać, gdy wita się daną osobę albo chce się wyrazić serdeczne uczucia, szacunek czy miłość lub też chce się kogoś uhonorować. Przywołanie nazwiska Empaako łagodzi napięcia czy uczucie gniewu. Jest przesłaniem odwołującym się do poczucia tożsamości i jedności plemienia, pokoju i pojednania. Nazwisko Empaako nadawane jest w czasie uroczystości, która odbywa się w domu dziecka pod kierunkiem szefa klanu. Ciotki dziecka ze strony ojca mają za zadanie zbadanie rysów niemowlęcia. Wybór nazwiska opiera się na stwierdzeniu ewentualnego podobieństwa do kogoś z członków rodziny, a nadanie nazwiska ogłasza szef klanu. Następuje później wspólny posiłek, przyrządzony z prosa i wędzonej wołowiny. Uczestnicy uroczystości obdarowują dziecko prezentami i sadzą drzewo na jego cześć. 

                                                     fuente: www.ichngoforum.org

Obrzęd oczyszczenia chłopców z plemienia Lango w środkowo-północnej Ugandzie

Obrzęd  ma na celu uzdrowienie dzieci płci męskiej, u których podejrzewa się utratę męskości. W czasie obrzędu matka i dziecko są zamknięci w domu przez trzy dni i odżywiają się nieosłodzoną papką z prosa. Dziecko jest traktowane jak niemowlę przez cały czas trwania obrzędu. Trzeciego dnia matka wychodzi z domu z dzieckiem i siada przy wejściu. Towarzyszy jej kuzyn ze strony ojca dziecka. Dziecku obcina się włosy i splata je w warkoczyki, w które wplata się kawałki kory fiskusa z dodatkiem masła shea. Warkoczyki owija się wokół szyi, nadgarstków i talii chłopca. Pozostałe zwija się w kulę, którą trzykrotnie rzuca się w matkę, kuzyna i dziecko. Wszyscy troje są umazani masłem shea. Podaje się im purée z grochu, chleb z prosa i napój sporządzony z prosa i drożdży. Następnie rozpoczynają się zawodzenia, śpiewy i tańce, które mają potwierdzać, że chłopiec odzyskał męskość. Obrzęd służy pojednaniu i przywraca dziecku status społeczny. Coraz rzadziej odbywające się obrzędy zagrażają wymarciem tej tradycji. Większość spośród osób będących depozytariuszami tej tradycji jest w podeszłym wieku, a sam obrzęd coraz częściej utrzymywany jest w tajemnicy w obawie przed ekskomuniką. 

Koogere – tradycja ustna lodów Basongora, Banjabindi i Batooro

Koogere była władcą plemienia pueblo basongora ok, 1500 lat temu. Zbiór opowiadań, które są częścią zbiorowej pamięci społeczności basongora, banyabindi i Batooro odnosi się do jego wyjątkowej mądrości i dobrobytu panującego na terytorium znajdującym się pod jej  przywództwem.  Opowieści opisują bogactwo i obfitość jako nagrodę za ciężką pracę i ilustrują urok i bohaterstwo Koogere.